Երևան… քաղաք, որտեղ նույնիսկ քարն է շնչում հիշողությամբ։ Բայց երբ Գայանե Ասլամազյանը գրեց․ «Սառը ու քաղցած, բայց անվտանգ ու խաղաղ իմ Երևան, ես քեզ շատ եմ կարոտում»,՝ նրա խոսքերը դարձան այնպես հուզիչ, որ հազարավոր մարդկանց սրտեր կանգ առան մեկ վայրկյանով։ Նա կարծես բացեց մի դուռ, որի հետևում խառնվել էին մոռացված ցավն ու ջերմությունը՝ ստեղծելով հիշողությունների փոթորիկ։
Այն տարիները սառն էին ոչ միայն եղանակով, այլև մարդկանց հոգիներով։ Պատերազմը ավարտվել էր, բայց խաղաղությունը դեռ չէր եկել․ աշխարհը սպասում էր նրան։ Երթևեկում էին սովի ու ավերակների ստվերները։ Խանութները դատարկ էին, բայց մարդիկ անհավատալի համբերատար էին։ Հաց չկար, ջերմություն չկար, բայց կար մի բան, որն ամեն ինչից ուժեղ էր՝ հույսը։
Գայանեն հիշում է՝ ինչպես էր մայրը ամեն առավոտ, դեռ արևածագից առաջ, կանգնում հերթի՝ հացի համար։ Սառը քամին խփում էր ձեռքերին, բայց ոչ ոք չէր բողոքում․ բոլորը գիտեին՝ սա կանցնի։ «Մենք քաղցած էինք, բայց երջանիկ։ Չկար վախ, որ ռումբ կընկնի գլխիդ, չկար սարսափ, որ սիրելիդ տուն չի վերադառնա երեկոյան», — ասում է նա։
Այն ժամանակ Երևանի փողոցները դեռ չունեին փայլ ու շքեղություն։ Պատերազմի սև հիշողությունները կախված էին օդում, բայց այդ մոխրագույն քաղաքում իշխում էր մի անբացատրելի ջերմություն։ Երեխաները խաղում էին փոշոտ բակերում, կանայք միմյանց հետ կիսում էին վերջին հացի կտորը, իսկ տղամարդիկ՝ հին բաճկոններով, բայց ուղիղ կանգնած՝ հավատով նայում էին ապագային։
Գայանեն հիշում է, թե ինչպես էր մայրը իրենց տանը վառում փոքրիկ սամովարը․ ծուխն ու թեյի բույրը լցնում էին ամբողջ բակը։ Այդ բույրը՝ թեյի, հացի ու ընտանիքի բույրը, դարձավ Երևանի խորհրդանիշը։ «Այն տարիներին մեզ շատ բան չէր պատկանում, բայց մենք ունեինք միմյանց։ Եվ հենց դա էր մեր խաղաղությունը», — ասում է նա։
Բայց տարիներն անցնում էին, և քաղաքը փոխվում էր։ Նոր շենքեր էին բարձրանում, ժամանակակից Երևանը դառնում էր ավելի վառ ու մեծաշուք, իսկ Գայանեի հիշողությունների քաղաքը մնում էր մառախուղի ու ձյան մեջ՝ անցյալի լուսավոր հետք։ Նա խոստովանում է․ «Այո, այսօր Երևանը գեղեցիկ է, զարգացած, բայց երբեմն՝ չափազանց աղմկոտ ու արագ։ Մարդիկ այլևս չեն նայում միմյանց աչքերի մեջ, չեն հարցնում՝ “ինչպե՞ս ես”։ Իսկ այն ժամանակ… սառն էր, բայց մենք իրարով տաք էինք»։
Այս խոսքերը ցնցեցին շատերին, որովհետև դրանցում կար ճշմարտություն՝ պարզ, բայց ցավոտ։ Գայանեի պատմությունը բացեց մի վերք, որը շատերի մոտ դեռ չի սպիացել։ Նա նկարագրեց Երևանը առանց շքեղության, բայց լի հոգով՝ հիշեցնելով, թե որքան հեշտ է կորցնել մարդկային պարզությունը, երբ կյանքը դառնում է հարմարավետ։
Նա նաև ասում է, որ Երևանը՝ իր քարե շենքերով ու մռայլ գույներով, դարձավ հավերժ տուն։ «Ես երբեք չեմ մոռանա այն ձմեռը, երբ կիսում էինք վերջին կարտոֆիլը, բայց երգում էինք։ Այդ երգը դեռ հնչում է ականջներիս մեջ՝ տխուր, բայց լի հույսով։ Երևանը ապրում էր մեր մեջ, իսկ մենք՝ նրա»։
Այսօր Գայանեի խոսքերը տարածվել են համացանցում՝ դիպչելով հազարավոր մարդկանց։ Մարդիկ պատմում են իրենց ծնողների հիշողությունները՝ սառը ձեռքերի ու ջերմ ժպիտների մասին։ Ոմանք գրում են, որ այն ժամանակ մարդիկ հարուստ էին ոգով, իսկ մյուսները ասում են՝ Երևանը փոխվել է, բայց նրա սիրտը՝ ոչ։
Այսօրվա Երևանը փայլուն է, բազմագույն ու աղմկոտ։ Բայց երբ արևը մայր է մտնում Արարատի գագաթի հետևում, և քամին բերում է հին թեյի բույր, թվում է՝ դա նույն քաղաքն է՝ «սառը ու քաղցած, բայց անվտանգ ու խաղաղ», որի կարոտով ապրում է Գայանեն։
Գուցե հենց այդ կարոտն է հիշեցնում մեզ, որ ոչինչ չի կորչում, եթե մենք հիշում ենք։
Գայանե Ասլամազյանի պատմությունը դարձավ ոչ թե պարզապես հուշ, այլ զգացում՝ փոխանցվող սերնդից սերունդ։ Նրա խոսքերը ստիպեցին մեզ կանգ առնել գոնե մի վայրկյան և հիշել, թե որտեղից ենք գալիս։ Երևանը փոխվել է, բայց նրա հոգին՝ երբեք։ Եվ որքան տարիներ էլ անցնեն, միշտ կգտնվի մեկը, ով կասի.
«Սառը ու քաղցած, բայց անվտանգ ու խաղաղ իմ Երևան, ես քեզ կարոտում եմ»։