Շատ տարիներ առաջ, երբ հայկական շոու-բիզնեսը նոր էր սկսում ձևավորվել, իսկ հեռուստատեսային նախագծերը դեռ չէին վերածվել զանգվածային խելագարության, բեմ բարձրացավ մի երիտասարդ երգչուհի։ Նա չէր մտածում մրցանակների, ժյուրիի արձագանքի կամ թերթերի վերնագրերի մասին։ Նրա նպատակը մեկ բան էր՝ երգել այնպես, որ մարդիկ զգան։ Որ հավատան։ Որ արտասվեն։
Այդ երգչուհին Տատև Ասատրյանն էր։
Այդ օրը՝ տասնմեկ տարի առաջ, նա բեմ բարձրացավ առանց շքեղ հանդերձի, առանց բեմադրված շարժումների և ցուցադրական փայլի։ Նրա հագին պարզ սև զգեստ էր, ձեռքում՝ միկրոֆոն, իսկ աչքերում՝ լարված, գրեթե սրբազան ներքին լույս։ Առաջին ակորդներից դահլիճը լռեց։ Տիրեց այն լռությունը, որը լինում է միայն այն ժամանակ, երբ բեմում տեղի է ունենում մի բան՝ իսկական։
Երբ Տատևը սկսեց երգել, թվում էր՝ ժամանակը կանգ առավ։ Նրա ձայնը օդը կտրում էր, ինչպես դանակը՝ մետաքսը։ Վերջին նոտան հնչեց, իսկ դահլիճը դեռ լուռ էր։ Ոչ ոք չէր շտապում ծափահարել։ Մարդիկ պարզապես կանգնել էին՝ անկարող խոսելու։ Շատերի աչքերում արցունքներ կային։ Այդ ելույթը դարձավ ոչ միայն երաժշտական իրադարձություն, այլ մարդկային ուժի, հավատքի և արդարության խորհրդանիշ։
Մոռացված փառքը, որ վերադարձավ
Այդ ժամանակ Տատևի հաջողությանը քչերն էին հավատում։ Նա չէր պատկանում «հեռուստատեսային ոսկե շրջանակին», չուներ հարուստ հովանավորներ։ Բայց ուներ մի բան, որը չի գնվում՝ իսկական տաղանդ։
Եվ ահա, տարիներ անց, երբ սոցիալական ցանցերում սկսեցին տարածվել հին տեսանյութեր, հենց այդ ելույթն էր, որ առաջացրեց իսկական զարմանք։
Անցել էր տասնմեկ տարի, բայց մարդիկ նորից տեսան՝ ինչ ուժ, ցավ և գեղեցկություն էր պարունակվում նրա երգում։ Տեսանյութը դարձավ վիրուսային, հավաքեց հազարավոր մեկնաբանություններ։ Մեկ օգտատեր գրել էր․
«Արդարությունը վերջապես վերականգնվեց»։
Եվ դա ճշմարիտ էր։
Տատև Ասատրյանը, երբեմն անտեսված և չգնահատված, վերջապես ստացավ իր արժանի ճանաչումը։ Ոչ թե գովազդի կամ սկանդալների շնորհիվ, այլ անկեղծության՝ այն բանի, որի պակասն այսօր այսքան զգացվում է։
Երբ բեմը դառնում է խոստովանություն
Տատևի յուրաքանչյուր ելույթ պարզապես երգ չէ․ դա հոգու խոստովանություն է։ Նրա ձայնում կա ցավ, բայց նաև հավատ՝ հավատ, որ փորձությունները ժամանակավոր են, իսկ արդարությունը՝ հավերժ։
Երաժշտական քննադատները այն հին ելույթը համարում են հայկական բեմի պատմության ամենաանկեղծ պահերից մեկը։ Առանց ավելորդ խոսքերի, առանց ցուցադրական շարժումների՝ միայն մաքուր ճշմարտություն՝ փոխանցված ձայնի միջոցով։
Շատերը նրան անվանում են «ժամանակի առեղծված»՝ երգչուհի, որը երբեք չի ձգտել փառքի, բայց ստացել է ամենաբարձր պարգևը՝ ժողովրդի սերը։
Ուշ, բայց անխուսափելի արդարություն
Այսօր, երբ հեռուստատեսությունն ու մեդիան լցված են մակերեսային նախագծերով, Տատևի ելույթը հիշեցնում է, թե ինչ է իրական արվեստը։ Արդարությունը կարող է ուշանալ, բայց երբ գալիս է՝ գալիս է հզորությամբ։
Նրա հին տեսանյութը դարձել է խորհրդանիշ բոլոր նրանց համար, ում երբևէ չեն նկատել, բայց ովքեր չեն դադարել հավատալ իրենց։
Ասում են՝ այդ տեսանյութը անհնար է դիտել առանց արցունքների։ Եվ դա ճիշտ է։ Դրանում ոչ միայն երգ է, այլ մի ամբողջ կյանք՝ պայքարով, ցավով, հույսով։
Տատևը՝ որպես խորհրդանիշ
Այսօր Տատև Ասատրյանի անունը կրկին հնչում է ամենուր, բայց արդեն այլ իմաստով՝ ոչ թե որպես «մրցույթի մասնակից», այլ որպես իրական արվեստի խորհրդանիշ։
Նա ապացուցեց, որ տաղանդը չի մարում, անգամ եթե փորձում են չնկատել նրան։ Ժողովուրդը չի մոռանում նրանց, ովքեր բեմում եղել են անկեղծ։
Երբ արդարությունը հաղթում է՝ դա երբեք պատահական չէ։ Դրա հետևում կանգնած են տարիներ շարունակած աշխատանքը, հավատը և ներքին ցավի լռությունը։ Տատևն անցավ այդ ճանապարհը՝ առանց բողոքելու, առանց խաղալու հանդիսատեսի զգացմունքների վրա։ Եվ հիմա ստանում է այն, ինչ վաղուց էր արժանի։
Եզրափակիչ
Տատև Ասատրյանի փայլուն ելույթը, որ հնչեց 11 տարի առաջ, այսօր նորից կենդանանում է։ Դա պարզապես հիշողություն չէ․ դա ապացույց է, որ իսկական արվեստը անմահ է։
Արդարությունը կարող է ուշ գալ, բայց գալիս է միշտ՝ ճիշտ պահին։
Ահա թե ինչու այդ տեսանյութը հնարավոր չէ դիտել առանց հուզմունքի։ Դրանում կա մարդկային հոգու ճշմարտությունը։
Բեմը պարզապես երգելու վայր չէ․ դա այն տեղն է, որտեղ մարդը մնում է մենակ իր ճշմարտության հետ։