Վերջին հայտարարությունը, որ արեց Լևոն Ազիզյանը, պարզապես հերթական եղանակային կանխատեսումը չէր, այլ մի նախազգուշացում, որը միաժամանակ սարսափ և շոկ առաջ բերեց շատերի մոտ։ Երեք տասնամյակ կլիմայի փոփոխությունն ուսումնասիրած մարդը առաջին անգամ բարձրաձայնեց այն, ինչի մասին գիտնականները տարիներ շարունակ խուսափում էին բացահայտ խոսել․ առաջիկա ձմեռը կարող է դառնալ ամենախիստը վերջին 250 տարիների ընթացքում։
Շատերին այս խոսքերը չափազանցված էին թվում, մինչև փակ արխիվներից հանված տվյալները չսկսեցին հայտնվել։ Դրանք ցույց տվեցին մի իրականություն, որը բոլորիս ստիպում է հարց տալ․ պատրաստ ենք արդյոք մի ձմռանը, որը կարող է փոխել մեր առօրյան, տնտեսությունը և նույնիսկ երկրի անվտանգության մակարդակը։
Գիտական համայնքի լռությունն ու չհնչեցրած հակափաստարկները դարձան ամենաարատավոր ազդանշանը։ Եթե նրանք չեն հակասում Ազիզյանին, ուրեմն իրականում մենք շատ վտանգավոր սահմանին ենք մոտենում։
Ինչու է Հայաստանը վտանգի մեջ․ Ազիզյանը ներկայացնում է ամենացավալի բացահայտումը
Լևոն Ազիզյանի խոսքերով՝ Հայաստանը գտնվում է աշխարհագրական և կլիմայական խաչմերուկում, որտեղ նույնիսկ փոքր շեղումը կարող է վերածվել աղետի, որը բառերով նկարագրելն անգամ դժվար է։
Նա առանձնացնում է երեք գործոն, որոնց համադրությունը ստեղծում է վերջին 250 տարիներին աննախադեպ վտանգ։
1. Սիբիրից դեպի հարավ տեղափոխվող սառը օդային զանգվածներ
Դա կարող է հանգեցնել հանկարծակի սառնամանիքների՝ մինչև -35°C լեռնային շրջաններում և մինչև -25°C քաղաքներում։
2. Տևական ջերմային ինվերսիա
Երբ օդի շրջանառություն չկա, արտանետումները «կպչում» են գետնին, առաջացնելով թունավոր մառախուղ և շնչառական հիվանդությունների կտրուկ աճ։
3. Սնոի աննախադեպ խորը շերտ
Որոշ շրջաններում ձյան բարձրությունը կարող է հասնել մարդու հասակին՝ բառացիորեն կտրելով գյուղերը արտաքին աշխարհից։
Փորձագետներն անգամ խուսափում են այս սցենարը բարձրաձայնելուց
«Սա այլևս սովորական ձմեռ չէ»․ այսպես է Ազիզյանը բնութագրում սպասվող իրավիճակը։
Նա հայտարարել է, որ առաջիկա ամիսներին Հայաստանում կարող են լինել ձնաբքեր ու սառնամանիքներ, որոնք վերջին անգամ գրանցվել են 18-րդ դարում։
Նրա կանխատեսմամբ սա կլինի ոչ միայն սառնամանիք, այլև՝
- Աննախադեպ ձնաբուքեր
- Հազարավոր տների համար էներգետիկ ճգնաժամ
- Լեռնային ու միջին գոտիների բազմօրյա մեկուսացում
- Հողի ցածրախցված սառեցում, որը կարող է երկարաժամկետ վնաս հասցնել երկրի սննդային անվտանգության համակարգին
Այն, ինչ ամենից շատ զարմացնում է Ազիզյանին, այն է, որ այս ամենը կարող է զարգանալ աներևակայելի արագ, կարծես բնությունը փորձի մարդկանց տոկունությունը։
Միջազգային լաբորատորիաների լռությունն ավելի սաստկացրեց անհանգստությունը
Երբ Ազիզյանի կանխատեսումը դարձավ հանրային, սպասվում էր, որ արտասահմանյան գիտնականները կփորձեն դա հերքել կամ մեղմել։ Սակայն տեղի ունեցավ հակառակը։ Հրապարակվեցին տվյալներ, որոնք մինչ այդ պահպանվում էին մասնագիտական շրջանակներում։
Այս փաստաթղթերը ցույց տվեցին՝
- Արկտիկական սառցե վահանը հալչում է վերջին 400 տարիների համար աննախադեպ արագությամբ։
- Միջին լայնություններում, ներառյալ Կովկասում, ձևավորվել են սառը օդային զանգվածներ, որոնք կարող են հանկարծակի տեղափոխվել դեպի հարավ։
Եթե այս սցենարը դառնա իրականություն, Հայաստանի որոշ շրջաններ կարող են մի քանի շաբաթ մնալ առանց էլեկտրականության՝ վտանգի տակ դնելով տասնամյակներով ստեղծված ենթակառուցվածքները։
Արդեն քննարկվում են մի շարք սցենարներ՝ փակ ձևաչափում․
- Դպրոցներն ու բուհերը կարող են անցնել երկարաժամկետ հեռավար ուսուցման,
- Բժշկական կենտրոնները աշխատելու են արտակարգ ռեժիմով,
- Մարդիկ տնից դուրս կգան միայն ծայրահեղ անհրաժեշտության դեպքում։
Այս կանխատեսումները այնքան խիստ էին, որ որոշ պաշտոնյաներ նույնիսկ փորձել են համոզել Ազիզյանին ամբողջ ճշմարտությունը չասել։ Բայց նա պատասխանել է․
«Լռությունը ավելի վտանգավոր է, քան կոշտ նախազգուշացումը»։
Ի՞նչ անել․ Ինչու է կարևոր պատրաստվել հենց հիմա
Ազիզյանի խոսքով՝ դեռ ուշ չէ կանխելու զանգվածային խնդիրները։ Բայց պետությունն ու քաղաքացիները պետք է գործեն անհապաղ։
Նրա հիմնական խորհուրդներն են․
- Ստուգեք ջեռուցման համակարգերը,
- Հոգ տարեք գազի ու վառելափայտի առկայության մասին,
- Ձեռք բերեք առնվազն երկու շաբաթվա սննդային պաշար,
- Պատրաստեք լապտերներ, մարտկոցներ, փոքր գազային վառարաններ,
- Գյուղական վայրերում նախապատրաստեք ձյուն մշակող տեխնիկան։
Նա ընդգծում է՝ եթե այս ձմեռը անցնի նվազագույն կորուստներով, ապա միայն ընդհանուր պատրաստվածության շնորհիվ։
Եզրափակում
Լևոն Ազիզյանի հայտարարությունը պարզապես մասնագիտական կարծիք չէ։
Սա նախազգուշացում է, որը կարող է դառնալ մեր ժամանակների ամենակարևոր կանխատեսումներից մեկը։
Եվ եթե մարդիկ միշտ ասել են՝ «ձմեռը միշտ գալիս է», ապա այս անգամ այն գալիս է ավելի արագ, ավելի ուժգին և ավելի անողոք, քան երբևէ վերջին 250 տարիների ընթացքում։