Շիրակում վերջին օրերին լարված իրավիճակը հասել է կրիտիկական կետի։ Մարզի բոլոր քահանաները միաձայն հրաժարվել են կատարել պատարագ Նիկոլ Փաշինյանի անունով՝ պատճառներով, որոնք մինչ այժմ ոչ ոք չէր համարձակվում հրապարակել։ Թվում էր՝ սա ընդամենը փոքր ներchurchական տարաձայնություն է, բայց իրականում այն վերաճեց ամենաբարդ սկանդալներից մեկին՝ պետություն–եկեղեցի հարաբերությունների շրջանակում։
Որոշումը ընդունվել է երկարատև քննարկումներից հետո՝ հոգևոր խորհրդում։ Եպարքյանին մոտ կանգնած աղբյուրների խոսքով՝ հիմնական պատճառը ոչ միայն տարաձայնություններն են. խոսքը տարիներ շարունակ կուտակված, խորքային վիրավորանքների մասին է, որոնք առաջին անգամ արտահայտվել են այսքան բաց։ Քահանաները համոզված են, որ իշխանությունների վերջին քայլերը նսեմացնում են եկեղեցու հեղինակությունն ու հոգևորականների արժանապատվությունը։ Նրանց կարծիքով՝ վարչապետի անունը հիշատակելը պատարագի ընթացքում այլևս չի համապատասխանում իրենց հոգևոր համոզմունքներին։ Դա աննախադեպ դեպք է։ Նույնիսկ ամենասուր քաղաքական ճգնաժամերի ժամանակ եղել են լուռ բողոքներ, եղել են անհամաձայնություններ, բայց երբեք՝ համընդհանուր մերժում։
Շիրակի թեմի որոշումը մեծ արձագանք է ստացել ոչ միայն Հայաստանում, այլև Սփյուռքում։ Որոշ հոգևորականներ նշում են, որ նման քայլի գնալն ընդհանրապես հեշտ չի եղել․ յուրաքանչյուր քահանա հասկացել է, որ իր խոսքը կարող է ընկալվել որպես քաղաքական դիրքորոշում, բայց այս անգամ նրանք հայտարարել են․ «Սա քաղաքականություն չէ, սա խղճի ձայն է»։
Իշխանությունները հայտնվել են անակնկալ իրավիճակում։ Պատարագը պետք է կայանար ըստ նախատեսվածի, և դրա չկայանալը կարող էր բաց սկանդալի վերածվել՝ հավելելով նոր լարվածություն հասարակության մեջ։ Այդ պատճառով, ըստ beschikbare տեղեկությունների, արագ որոշում է ընդունվել՝ պատարագ կատարելու համար քահանա հրավիրել այլ թեմից, որպեսզի արարողությունը չընկնի և իրավիճակը չվատթարանա։ Սակայն սա միայն արտաքին լուծում է, իսկ խնդիրը շատ ավելի խորքային է։
Լուրերի համաձայն՝ տարբեր թեմերի հոգևորականները արդեն քննարկում են՝ արդյոք Շիրակի որոշումը բացառիկ քայլ է, թե կարող է դառնալ նախադեպ։ Ոմանք դա անվանում են «վտանգավոր ուղի», իսկ մյուսները՝ «անըղթելի հետևանք»։ Ակնհայտ է մեկ բան․ երբ ողջ թեմը միահամուռ կերպով հրաժարվում է բաց արարողություն անցկացնել, դա այլևս պարզապես բողոք չէ․ դա ազդանշան է, որ եկեղեցու և իշխանությունների հարաբերությունները հասել են կարմիր գծի։
Тем более, իրավիճակը միայն Շիրակով սահմանափակված չէ․ այլ մարզերի հոգևորականները նույնպես սկսել են խոսել աճող լարվածության մասին։ Նրանց խոսքով՝ խնդիրը վերաբերում է ոչ միայն մեկ անձի հիշատակությանը, այլ նաև իշխանությունների ընդհանուր դիրքորոշմանը՝ ազգային, հոգևոր և պատմական հարցերի շուրջ։ Այս թեման տարիներով չէր ձևավորվել հետո, այլ հասունացել էր և պարզապես պայթեց։
Սոցիալական ցանցերում տեղեկության տարածումից հետո մարդկանց արձագանքը նույնքան բազմաշերտ է, որքան իրավիճակն ինքը։ Ոմանք աջակցում են քահանաների համարձակ դիրքորոշմանը՝ նշելով, որ եկեղեցին պետք է պահպանի իր անկախությունն ու արժանապատվությունը։ Մյուսները մեղադրում են հոգևորականներին քաղաքական գործընթացներում ներգրավված լինելու մեջ՝ ընդգծելով, որ եկեղեցին պետք է հավասար հեռավորություն պահի պետությունից։ Սակայն հակասական կարծիքների ֆոնին մի բան դարձավ ակնհայտ․ այս միջադեպը երկար կհիշվի։ Շատերի կարծիքով՝ թեմում տեղի ունեցածը միայն սկիզբն է։ Վերջին տարիներին քաղաքական և հոգևոր ոլորտների միջև հակասությունները խորացել են, բայց նման բաց հակադրություն դեռ չէր գրանցվել։ Այժմ պարզ է, որ իրավիճակը չի սահմանափակվելու մեկ պատարագով կամ մեկ թեմով։ Շատերը կանխատեսում են, որ առաջիկա ամիսները կարող են ամբողջությամբ փոխել եկեղեցու և պետության հարաբերությունները՝ փոխելով նույնիսկ ուժերի բալանսը եկեղեցու ներսում։
Այս իրավիճակում ամենակարևոր հարցը մնում է անպատասխան․ ինչ քայլներ կձեռնարկեն իշխանությունները և ինչ կանի եկեղեցին։ Այլ թեմից քահանա հրավիրելը ընդամենը ժամանակավոր լուծում է․ այն չի վերացնում խնդիրը, այլ պարզապես հետաձգում է պայթյունավտանգ պահը։ Իսկ թե երբ դա կհնչի՝ հիմա ոչ ոք չի Ֆիստել կանխատեսել։
Շիրակում տեղի ունեցածը պարզապես իրադարձություն չէ․ դա խորքային ճեղքում է։ Ճեղքում, որը կարող է փոխել ոչ միայն եկեղեցու կյանքը, այլև երկրի քաղաքական ուղղությունը։ Եվ եթե այս պատմությունը շարունակվի նույն հունով, ապա մոտ ապագայում մենք կարող ենք ականատես լինել փոփոխությունների, որոնք երկար կքննարկվեն հայկական հասարակության բոլոր շերտերում։