Վերջին ամիսներին հայկական բժշկական հանրույթը բախվել է աննախադեպ մարտահրավերի․ սրտանոթային հիվանդությունների թվի աճը հասել է այնպիսի չափերի, որ բժիշկները երբեմն ստիպված են լինում անցնել անհապաղ, արտակարգ վիրահատությունների՝ առանց մի վայրկյան կորցնելու։ Բայց ում կարող են իրապես օգնել այս կենսական միջամտությունները, և ինչու իրավիճակը դարձել է այսքան լարված։ Տխուր է, բայց շատերը չեն իմանում, որ իրենք գտնվում են ռիսկային խմբում, մինչև որ մի օր սուր ցավը, շնչառության դժվարացումը կամ հանկարծակի թուլացումը իրենց վրա չի իջնում՝ ինչպես փոթորիկը խաղաղ ծովի վրա։

Երբ յուրաքանչյուր վայրկյանը նշանակություն ունի

Բժիշկները ասում են, որ կան հիվանդներ, որոնց համար ժամանակը դառնում է ամենաթանկ բան։ Դա այն մարդիկ են, ովքեր տառապում են սրտի իշեմիկ հիվանդությամբ, ունեն կորոնար զարկերակների լուրջ խցանում կամ արդեն տարել են սրտամկանի ինֆարկտ։ Շատերը կարծում են, որ նման վիրահատությունները երկար պատրաստություն են պահանջում, բայց իրականությունն ավելի कठոր է․ սրտի անոթը կարող է փակվել ընդամենը մի քանի րոպեում, իսկ թթվածնի պակասը՝ անշրջելիորեն վնասել սրտամկանը։

Այդ պահին բժիշկները ստիպված են շատ արագ որոշել․ արտահերթ վիրահատություն, կատետրիզացիա… Յուրաքանչյուր քայլ կարող է դառնալ կյանքի և մահվան սահմանագիծ։

Ովքեր են «կարմիր ցուցակում»

Չնայած տարօրինակ է թվում, Հայաստանի բնակչության մեծ մասը չի անցնում սրտաբանական հետազոտություններ նույնիսկ գենետիկ նախատրամադրվածության դեպքում։ Բժիշկները առանձնացնում են մի քանի խմբեր, որոնք առավել մոտ են վտանգին։

1․ Մարդիկ, ում մոտ սրտի ցավերը դարձել են հաճախակի ու սուր

Այդ ցավը պարզապես անհանգստություն չէ․ այն կարող է տարածվել դեպի ձեռք, թիակ, վիզ կամ ծնոտ։ Շատերը անտեսում են այս ազդանշանները՝ մտածելով, թե դա «ներվերից է», բայց հենց այս մարդիկ են հաճախ հայտնվում անհետաձգելի վիրաբուժության սեղանին։

2․ Շաքարային դիաբետ ունեցողները

Դիաբետը փոխում է նյութափոխանակությունը և աննկատ վնասում սրտի անոթները։ Շատ հիվանդներ անգամ չեն զգում ցավ, քանի որ նյարդերն են վնասված։ Այդ պատճառով ռիսկը դառնում է առավելագույն։

3․ Բարձր արյան ճնշմամբ մարդիկ

Տարիներ շարունակ անբուժված հիպերտոնիան կարող է թուլացնել սիրտը, խտացնել անոթները և հանգեցնել սրտային անբավարարության։ Բժիշկները նշում են, որ այս խմբում հաճախ են լինում արտակարգ վիրահատությունների ցուցումները։

4․ Սրտամկանի սուր ինֆարկտ տարրած մարդիկ

Այստեղ ժամանակը բառացիորեն հաշվում է րոպեներով։ Պարզապես 30 րոպե ուշացումը կարող է վերականգնման հնարավորությունը նվազեցնել։ Արտակարգ վիրահատությունը հաճախ դառնում է միակ լուծումը։

5․ Ծխողներն ու ավելաքաշ անձինք

Սա ամենամեծ խումբն է․ ծխելը խցանում է անոթները, ավելորդ քաշը ծանրաբեռնում է սիրտը։ Եվ երբ սիրտը այլևս չի դիմանում, գալիս է ճակատագրական պահը։

Որտեղ կկատարվեն արտակարգ վիրահատությունները

Կազմակերպված մի շարք բժշկական կենտրոններ վերջին շրջանում սկսել են ավելի արագ արձագանքել այս դեպքերին՝ ստեղծելով արտակարգ սրտային վիրահատությունների հատուկ բաժանմունքներ։ Երբեմն հիվանդին անմիջապես տեղափոխում են վիրահատարան՝ առանց միջանցքներում սպասելու։

Սա միաժամանակ նորույթ է և անհրաժեշտություն, քանի որ ուշացումը կարող է լինել վերջին սխալը։

Ինչու բժիշկները հիմա բարձրաձայնում են

Վիճակագրությունը չի խաբում․ սրտանոթային հիվանդությունները Հայաստանում դարձել են մահվան հիմնական պատճառը։ Ամեն օր հայտնաբերվում է նոր դեպք, նոր ողբերգություն, նոր ընտանիք, որը կորցնում է հարազատի։ Բժիշկները ասում են, որ եթե մարդիկ ժամանակին դիմեն բժշկի, մեծ մասը չի հասնի արտակարգ վիրահատության։

Բայց իրականությունն այն է, որ շատերը հղկվում են միայն այն ժամանակ, երբ սրտի ցավը դառնում է սեղմող ու տանջող։

Ովքեր արդեն կարող են դիմել անհետաձգելի օգնության

Եթե մարդը զգում է հետևյալ նշաններից որևէ մեկը, անհրաժեշտ է անհապաղ բժշկական օգնություն․

• սեղմող, այրող ցավ կրծքավանդակի կենտրոնում,
• ցավ, որը տարածվում է ձախ թև, թիակ կամ ուս,
• շնչառության ուժեղ դժվարացում,
• գլխապտույտ, սրտխառնոց, ճնշման հանկարծակի անկում,
• հանկարծակի թուլություն կամ նախաանհասկանալի վիճակ։

Այս նշանները կարող են հայտնվել ընդամենը մի քանի վայրկյանում, և հենց այս մարդկանց կարող է անհրաժեշտ լինել արտակարգ սրտային միջամտություն։

Վերջաբան․ սա սենսացիա չէ, իրականություն է

Այս տեքստը պարզապես զգուշացում չէ, այլ ահազանգ։ Սիրտը չի խոսում, չի բողոքում, պարզապես աշխատում է՝ մինչև մի օր այլևս չի կարողանում դիմանալ։ Շոկացնող է, բայց շատերը չեն գիտակցում, որ իրենց վիճակը արդեն հասել է այն սահմանին, երբ միակ փրկությունը արտակարգ գործողությունն է։

Եթե դուք կամ ձեր հարազատներից որևէ մեկը հիմա զգում է վերոնշյալ ախտանիշները, մի սպասեք։ Ժամանակը ոչ մեկին չի խնայում։

---